Abituriyentlar yozma va nutqiy imtihonlardagi xatolardan qanday qochishi mumkin?
Imtihonlar faqat test sinovlaridan iborat emas. Abituriyentlar ko‘pincha yozma ishlar (insho, esse) va og‘zaki chiqishlar (nutq, taqdimot) orqali ham bilim va fikrlash qobiliyatlarini namoyish etishlari kerak bo‘ladi. Bunday topshiriqlarda yuqori natijaga erishish uchun quyidagi muhim jihatlarga e’tibor bering.
1.Fikrni aniq va tushunarli bayon qilish
Yozma va nutqiy imtihonlarda asosiy maqsad – imtihon oluvchiga fikringizni tushunarli tarzda yetkazish.
- Qisqa, lo‘nda va ravon gaplardan foydalaning.
- Asosiy fikrni matnning boshida yoki nutqning avvalida bayon qiling.
- Noaniq, ortiqcha murakkab gaplardan qoching.
2.To‘g‘ri tuzilmani shakllantirish
Matningiz yoki nutqingiz mantiqiy va izchil bo‘lishi kerak.
- Yozma ishlar (insho, esse) uchun: Uch asosiy qism – kirish, asosiy qism va xulosa bo‘lishi shart.
- Nutq yoki taqdimot uchun: Boshlanishida mavzuni tanishtiring, keyin asosiy fikrlarni bayon qiling va yakuniy xulosa bilan tugating.
3.Lug‘at boyligini kengaytirish
- Kuchli so‘z boyligi sizga fikringizni yanada aniq va ta’sirchan ifodalash imkonini beradi.
- Har kuni yangi so‘zlarni o‘rganing va ularni yozma yoki og‘zaki mashqlarda ishlatishga harakat qiling.
- Yozma ishlarda bir xil so‘zlarni qayta-qayta ishlatish o‘rniga, ularning sinonimlarini toping.
4.Mashq qilish – muvaffaqiyat kaliti
- Insho va esse yozishda: Har kuni kamida bitta kichik hajmdagi matn yozishga odatlaning.
- Nutqiy chiqishlar uchun: O‘z nutqingizni oldindan tayyorlab, ovoz chiqarib o‘qing. Uni telefoningizga yozib, tinglab xatolarni aniqlang.
5.Vaqtni to‘g‘ri taqsimlash
- Imtihonda vaqt chegaralangan bo‘lganligi sababli, avval reja tuzing va muhim fikrlarni belgilab oling.
- Vaqtning katta qismini asosiy qismga ajrating, lekin kirish va xulosani ham yaxshi shakllantirishni unutmang.
6.Xatolar ustida ishlash
- Oldingi yozma va nutqiy ishlaringizni qayta ko‘rib chiqing, xatolaringizni aniqlang.
- Ustozlar yoki tajribali insonlardan fikr bildirishlarini so‘rang va tavsiyalarga amal qiling.
7.Ishonch bilan gapirish va yozish
- Nutqingiz tabiiy chiqishi uchun shoshilmang, ohangingiz ravon bo‘lsin.
- Nutq paytida haddan tashqari harakatlar va qo‘l harakatlaridan qoching.
- Yozma ishda ham o‘z fikringizni dadil va aniq ifodalashga harakat qiling.
Yozma va og‘zaki imtihonlar muvaffaqiyatli topshirish uchun nafaqat bilim, balki doimiy mashq va to‘g‘ri yondashuv ham kerak.